Sve se izdešavalo u kratkom roku: posjeta Lavrova koja je zatalasala region, Dodikov intenzivni pritisak na Vučića i najava ukidanja Republike Srpske i nesposobnost Vlade RS da odgovori na sve veću finansijsku i ekonomsku krizu. A sada je 28. 12. najavljen i veliki srpski sabor kod Vučića svih predstavnika vlasti RS ili, kako su ga nazvali “Dan Srbije i Srpske u Beogradu”. Šta je pozadina ovih dešavanja?
Ono što je svakako interesantno jeste da će saboru prisustvovati cijela srbijanska vlada, ali i predstavnici nivoa vlasti i opozicije iz Srpske, gradonačelnici i načelnici svih gradova i opština iz RS, a kao pokrovitelji događaja su najavljeni Vučić i Dodik.
Sve se dešava sinhronizovano sa tranzicijom vlasti u SAD i dolaskom nove administracije, za koju je već u srpskoj javnosti stvoren imidž antisrpske, posebno u režimskim medijima u Srbiji. U njima se npr. već pravi spin o podizanju optužnice protiv Dodika od strane Tužilaštva BiH, ali se ne navodi da je to istraga zbog kompromitacije sa spornom ikonom koja je na volšeban način stigla iz Ukrajine i koja se nalazila kod Dodika prije nego je poklonio ministru spoljnih poslova Rusije Sergeju Lavrovu, prilikom njegove posjete Republici Srpskoj i BiH.
Istovremeno, rasprava o budžetu RS za 2021. godinu u Narodnoj skupštini RS je pokazala svu dubinu finansijske dubioze i nedostajućih sredstava, pri čemu je upitna i zadnja “slamka spasa” – kredit MMF-a. Direktnim finansijskim intervencijama vlada Srbije je u posljednje vrijeme spašavala Srpsku od bankrota, jer je nelikvidnost budžeta dostigla tačku pred kolaps.
Sada je samo pitanje, da li će se finansijska i ekonomska kriza čije su posljedice za vlast u Srpskoj neminovne, ostati u sjeni političke krize koja se najavljuje kao “revizija Dejtona” na štetu Srba. Dodik je taj napad na Srpsku nedavno najavio u Beogradu prilikom posjete Vučiću.
Nedavni protagonisti nove američke spoljne politike pod Bajdenom su istini za volju najavili promjenu kursa i potrebu da se BiH 25 godina nakon Dejtona napravi funkcionalnom, pri čemu ostaje nejasno šta to sve podrazumijeva. Nema nikakve sumnje da ljudi koji žive na ovim prostorima, pa i u regionu – bar oni koji su ostali – žele efikasniju i sposobniju vlast i da je nezadovoljstvo opšte, posebno zbog činjenice da kriminal i korupcije te iste vlasti podriva svaku budućnost normalnog života. Crna Gora je najbolji primjer šta obični ljudi o tome misle.
Upravo ta činjenica baca sjenu na svaku vrstu ovakve “homogenizacije”, a možda jedna od potonjih Vučićevih izjava najbolje ilustruje šta je cilj ovog sabora. On je rekao: “Pritisak po pitanju izmjena Dejtona, odnosno Ustava BiH, zapravo ide ka smanjenju ovlašćenja Republike Srpske. Suština je da se RS oduzmu dodatna ovlašćenja, kako bi BiH bila funkcionalna država. Da nema entitetska ovlašćenja, koja je dobila u Dejtonu i za koji se srpski narod izborio.”
Da je Vučić svjestan opasnosti direktnog uplitanja Srbije u ovaj proces pokazuje i njegova izjava da se “za to, po Ustavu BiH i Dejtonskom sporazumu pitaju tri konstitutivna naroda i dva entiteta. Ni Igmanska inicijativa, ne previše ni predsednik Srbije. O tome će oni odlučivati, uz konsenzus, ne sme biti preglasavanja”.
Upravo zato će Vučić predstojeći sabor iskoristiti za svoje indirektno nametanje slike regionalnog lidera Srba, sa akcentom na brigu o finansijskoj održivosti Srpske i potrebi jače saradnje sa svim opštinma, ovaj put i opozicionim. Sa strane Srpske je to upravo ono što svima odgovara, a posebno Dodiku čija je ekonomska politika došla na rub provalije, a gradovi i opštine su ostavljene na milost i nemilost krize bez bilo kakve ozbiljnije pomoći vlasti. Zato će se posebno voditi računa, bar od strane Vučića, da se ne pređe ta crvena linija miješanja u unutrašnje odnose u BiH, iako niko nije siguran da li će taj balans da pokvari Dodik nekom od svojih euforičnih izjava i stvari okrene u drugom pravcu.
Rizici ovakve vrste su očigledni i “igranje vatrom” će zasigurno imati slične reakcije na drugim stranama. Nije moguće ne vidjeti da su se nove igre velikih opet nadvile nad nama, ali je samo pitanje da li će im se dati povoda. Ne možemo se oteti utisku da je upravo Dodik svojim upornim insistiranjem isprovocirao velikim dijelom ovakvu situaciju.
I šta od svega ovoga imaju obični ljudi čiji je odgovor na iscrpljujuća politička nadmudrivanja u odlasku sa ovih prostora koji prijeti nestajanjem pojedinih naroda, prije svega Srba, kako je to nedavno apostrofirao ministar porodice i demografije Srbije Ratko Dmitrović.
O tezi da bi možda i Srbima u BiH odgovarala efikasnija država i da rušenje i blokada BiH ruši i RS koja je njen konstitivni dio, dakle njenu Dejtonsku poziciju – za sada niko ne govori.
